Dünyanın en qedim xalqlarından olan Azerbaycan xalqı özünün tarixi, maddi-medeniyyet abideleri, zengin edebiyyatı, inceseneti ve musiqi medeniyyeti ile haqlı olaraq fexr edir. Azerbaycan xalqının bedii tefekkür ve yaradıcılığına ölkenin gözel tebieti, iqlimi, tebii servetlerinin zenginliyi de böyük tesir göstermişdir. Ölkemizin müxtelif senet növlerinin her biri ayrı ayrılıqda uzun ve mürekkeb inkişaf yolu keçmesine baxmayaraq, birlikde vehdet teşkil ederek Azerbaycan inceseneti ve medeniyyeti haqqında tam tesevvür yaratmağa geniş imkan verir. Azerbaycan inceseneti ölkemizin tebieti kimi rengareng, dolğun ve zengindir. Azerbaycan xalqının zengin yaradıcılıq çeşmesinde en mühüm yerlerden birini onun heyat ve meişeti, gündelik güzeranı ile bağlı olan xalq senetleri tutur. En qedim dövrlerden zemanemizedek davam eden bu senet növü xalqın geyiminden tutmuş müxtelif teserrüfat memulatı ve bezeyine qeder böyük bir saheni ehate edir. Tebiidir ki, xalqımızın meişet xüsusiyyetleri, estetik zövgü, bir sözle milli siması, menliyi bu senet növünde özünü xüsusile parlaq şekilde büruze verecekdi. Ebes yere olmayaraq indi dünyanın en zengin muzeylerinde Azerbaycan xalq senetkarlığının bir çox gözel nümuneleri ile rastlaşmaq olur. Londonun Viktoriya ve Albert, Parisin Luvr, Vaşinqtonun Metropoliten, Vyananın, Romanın, Berlinin, İstambulun, Tehranın, Qahirenin zengin muzey kolleksiyalarına baxarken orada Tebriz, Naxçıvan, Gence, Qazax, Quba, Bakı, Ећeki, Ећamaxı ve Qarabağ ustalarının bacarıqlı elleri ile yaradılmış senet nümunelerini görmek olar. Xalqımızın emeyi sayesinde yaranıb onun heyat ve meişetinde geniş istifade edilen el senetimizin böyük ve zengin bir tarixi var. Naxçıvan, Mingeçevir, Gedebey, Qazax, Gence ve s. yerlerden elde edilmiş metaldan düzeldilmiş senet eserlerinin yaşı 5000 ile yaxındır. Bu erazilerden tapılmış qab-qacaq, silah ve bezek nümuneleri tek bir tarixi fakt kimi deyil, hem de onu yaradan senetkarın ustalıq bacarığından melumat veren qiymetli menbedir. Azerbaycan erazisinde qazıntılar zamanı tapılmış maddi-medeniyyet nümuneleri gösterir ki, ecdadlarımız hele eramızdan evvel II minillikde tuncdan zerif formalı qablar, xencerler, baltalar, kemerler ve s. zinet şeyleri düzeldib öz heyat ve meişetinde istifade edirlermiş. Bunlar ise misgerlik ve zergerlik kimi senet növlerinin qedimliyinden xeber verir. Metaldan düzeldilmiş senet nümuneleri içerisinde eleleri vardır ki, onların üzerinde olan bezek ve tesvirlerle biz o dövrdeki insanların adet-eneneleri, dini görüşleri ve hetta geyimleri ile yaxından tanış ola bilerik. Xalq yaradıcılığının tarixi, etnoqrafik ve bedii xusüsiyyetleri öz eksini geyimlerde tapır. Bu xüsusiyyet hem müeyyen formalı geyim ve onun bezeklerinde ve hem de bedii tikme, toxuma ve toxuculuqda özün� .... � büruze verir. Azerbaycanda aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı tunc dövrünün evvellerine aid (eradan evvel III minillik) tuncdan hazırlanmış iyne ve biz tapılmışdır. Bu tapıntılar sübut edir ki, Azerbaycanın qedim sakinleri özlerine paltar tikmeyi bacarırdılar. Kültepeden ve Mingeçevirden (eradan evvel II minillik) tapılmış gilden kiçik heykeller ve Mingeçevirden tapılmış e.e. V esre aid möhür-barmaqçıllar o dövrün geyimleri haqqında müeyyen tesevvür yaratmağa imkan verir. Eramızın V-VI esrlerine aid olan Mingeçevir katakomba qebirlerinden ise müxtelif ipek parçalardan tikilmiş geyimlerin qalıqları tapılmışdır. E.e. III-IV esrlere aid qızıldan hazırlanmış çoxlu miqdarda bezek şeyleri ve gilden ayaqqabı formasında qayrılmış qabların tapılması azerbaycanlıların hele çox qedim zamanlardan yüksek maddi medeniyyete malik olduqlarını sübut eden esaslı delillerdendir. Misden, tuncdan, qızıldan düzeldilmiş ev avadanlığının ve zinet eşyalarının üzerine hekk olunmuş müxtelif resmler Azerbaycanda hele qedim zamanlarda tesviri senetin mövcud olduğunu sübut edir. Cenubi Azerbaycanın Maku şeherinden tapılmış gilden düzedilmiş at fiqurunun (e.e. II minillik) üzerinde gül-çiçek tesvirleri ile bezedilmiş çul resmi, Urmiya gölü yaxınlığındakı Hesenlu tepesinden aşkar edilmiş qızıl camın (e. e. I minillik) sethinde üstüne çul salınmış şir tesviri ve başqa tapıntılar Azerbaycanda xalq senetinin bir qolu olan xalça senetinin de ne qeder qedim tarixe malik olduğunu gösterir. Arxeoloji qazıntılar zamanı Mingeçevirden I-III esrlere aid katakomba qebirlerden palas ve xalça qalıqları aşkar edilmişdir. Arxeoloji materiallara ve yazılı menbelere esasen Azerbaycanda xalçaçılıqla hele Tunc dövründen (e.e. II minilliyin sonu - I minilliyin evvellerinde) meşğul olmuşlar. Azerbaycanda xalçaçılığın inkişafı haqqında Herodot, Klavdi Elian, Ksenofont ve başqa qedim dünya tarixçileri melumat vermişler. Müxtelif dövrlerde Azerbaycanın ayrı-ayrı xalçaçılıq mekteblerinde (Quba, Bakı, Ећirvan, Gence, Qazax, Qarabağ, Tebriz) toxunulmuş xalçalar bu günedek öz gözelliyi ile insanları valeh edir. Onların bir çoxu dünyanın meşhur muzeylerinde mühafize olunur. Tesviri senetin en qedim nümuneleri arasında e.e. VIII-V esrlerden qalmış Qobustan qaya tesvirleri, Kelbecer rayonunun Zalxa gölü etrafında Ayıçınqılı ve Periçınqıl dağlarındakı tunc dövrünün başlanğıcına (e.e. 3-cü minillik) aid resmler, Ordubad şeherinden şimalda Gemiqaya dağlarındakı qayaüstü tesvirler müstesna ehemiyyete malikdir. Qobustan qayalarında hekk olunmuş resmlerde, orada yaşamış qedim insanların heyat terzi, meişeti, emeyi ile elaqedar tesvirler xüsusi maraq doğurur. Burada ovçuluq, maldarlıq, ekinçilik ve meişetin diger saheleri ile bağlı müxtelif .... süjetler, sehneler, insan ve heyvan tesvirleri dinamik terzde hekk olunmuşdur. Qobustan qaya resmleri - piktoqramlar ibtidai icma quruluşundan feodalizm merhelesine kimi çoxesrlik, uzun tarixi dövrü ehate edir. Azerbaycan qedim zamanlardan beri tesviri senet eserleri ile yanaşı, xalq senetinin bir qolu olan memarlıq eserleri ile de zengindir. Bakıdakı Qız qalası ve Ећirvanşahlar sarayı kompleksi, memar Eceminin Naxçıvanda yaratdığı Mömine xatın ve Yusif ibn Küseyir türbeleri, Ећuşadakı Penaheli xanın sarayı, Natevanın evi, Ећeki xanları sarayının divarındakı resmler ve s. memarlıq senetinin nadir incileridir. Qobustan qayaüstü tesvirleri arasında "Yallı" (reqs) oynayan insanların tesviri xüsusi maraq doğurur. Bu tesvirler Azerbaycan xalqının qedim dövrlerden musiqiye olan marağından xeber verir. Zengin medeni irse malik olan Azerbaycan xalqının Veteni Odlar yurdu, eyni zamanda sehrkar musiqi diyarı kimi de meşhurdur. Dünya musiqi medeniyyeti xezinesini öz nadir incileri ile zenginleşdiren Azerbaycan musiqisinin çoxesrlik eneneleri vardır. Bu eneneleri neslden-nesle yaşadaraq böyük ve zengin bir irs yaradan xalq musiqi yaradıcılarının Azerbaycan musiqisinin inkişafında böyük xidmetleri olmuşdur. Azerbaycan milli musiqi senetinde xalq mahnıları, reqsler, aşıq yaradıcılığı da özünemexsus yer tutur. Azerbaycan milli musiqisinin temel daşı, onun bünövresini muğamlar teşkil edir. Tesadüfi deyildir ki, 2003-cü BMT-nin ixtisaslaşmış olan teşkilatı YUNESKO Azerbaycan muğamını beşeriyyetin medeni irs siyahısına daxil etmişdir. Qedim zamanlardan milli musiqimiz edebiyyatla birge inkişaf etmişdir. Meselen, muğam Ећerq poeziyası ile birge inkişaf etmişdir. Bele ki, muğam ifa olunarken xanendeler Azerbaycan xalqının Nizami, Xaqani, Füzuli, Nesimi kimi qüdretli şairlerinin qezellerini oxumuşlar. Milli poeziyanın janrları olan qoşma, müxemmes, ustadname, qefilbendle yanaşı, onun poetik formaları olan geraylı, divani, qoşma, tecnis aşıqların sevimli formalarıdır. Klassiklerimizin ve müasirlerimizin yaratdıqları edebi eserler dünya medeniyyeti xezinesinde özünemexsus şerefli yer tutur. M.F.Axundovun, N.Vezirovun, M.S.Ordubadinin, Q.Zakirin, M.E.Sabirin, C.Memmedquluzadenin, M.P.Vaqifin, M.V.Vidadinin ve bir çox başqa şair ve yazıçılarımızın yaratdığı eserler indi de öz yüksek bedii-estetik ehemiyyetini itirmemişdir. Azerbaycan edebiyyatı ile sıx bağlı olan senet növlerinden biri de teatr senetidir. Azerbaycanda teatr senetinin kökleri xalqın fealiyyeti, meişeti, şenlik ve toy eneneleri, hemçinin dünyagörüşü ile bağlıdır. Merasim, ayin ve oyunlardakı tamaşa elementleri müsteqil xalq teatrının yaranmasında mühüm rol oynamışdır. Azerbaycan xalq teatrı realist özellik daşımış ve emekçi tebeqelerle bağlı olmuşdur. Xalq teatrının ...... repertuarını müeyyen etik mezmunlu kiçik tamaşalar (farslar) teşkil etmişdir. Azerbaycan professional teatrının teşekkülünde xalq teatrı ehemiyyetli rol oynamışdır. Kökleri qedim zamanlara gedib çıxan teatr senetinin tarixi M.F.Axundovun 1873-cü ilin mart ve aprel aylarında Bakıda sehneye qoyulan "Lenkeran xanının veziri" ve "Hacı Qara" tamaşalarından başlanır. Mürekkeb inkişaf yolu keçmiş Azerbaycan teatrının reperturı bu gün daha genişlenib. Tamaşaçıların zövqünü oxşayan müxtelif tamaşaları bu gün Azerbaycanda fealiyyet gösteren Akademik Milli Dram Teatrında, Belediyye teatrında, Pantomim teatrında, Genc tamaşaçılar teatrında ve diger teatrlarda seyr etmek mümkündür. Müasir dövrümüzün en maraqlı ve en populyar incesenet növü hesab edilen kino xalqımızın heyatına nüfuz etmiş ve onun ayrılmaz hissesine çevrilmişdir. Diger senet növlerine nisbeten yeni olan kinematoqrafiya tamaşaçı qarşısında insan qelbinin derinliklerini ve yeni heyat üfüqlerini açıb gösterir. Milli kinomuz ilden-ile zengin tecrübe toplamış, xalqımızın heyatını ve problemlerini eks etdiren müxtelif növ ve janrda xeyli eser yaradılmışdır. Bu filmler gelecek nesiller üçün saxlanılmış, xalqımızın menevi servetine çevrilmişdir. Azerbaycan inceseneti xalqımızın tarixi qeder qedim ve zengindir. Uzun ve mürekkeb inkişaf yolu keçmiş teatr, kino, musiqi ve xalq senetinin müxtelif növlerinin tetqiqi Azerbaycan xalqının yüksek medeni irse malik olmasını sübut edir. Azerbaycanın medeniyyet ve incesenet xadimleri milli medeniyyetimizin dünyaya çatdırılması istiqametinde daim sey gösteribler ve qismen de olsa buna nail olublar. Azerbaycan muğamının YUNESKO terefinden beşeriyyetin medeni irs siyahısına daxil edilmesi, görkemli kino ustası, kinodramaturq ve kinorejiisor R.İbrahimbeyovun "Oskar" mükafatına layiq görülmesi ve ümumiyyetle, müxtelif zamanlarda el senetkarlarının düzeltdiyi el işlerinin ve toxuduğu xalçaların dünyanın meşhur muzeylerinde mühafize olunması buna eyani sübutdur.

Xos GElmisiniz Bizim Bu maraqli SAyta inaniramki burda rahatliq tapacaqsiniz